Nazywanie ulic

Z UMP

Wersja z dnia 00:43, 3 cze 2022

Standardy nazywania ulic

Aby mapa była łatwa, przyjemna i pożyteczna, powinna być jednolita i przejrzysta. Chyba nie trzeba nikomu tłumaczyć, dlaczego jest to szczególnie ważne w przypadku nazywania ulic i dróg. Tak więc, aby uniknąć problemów podczas wyszukiwania, należy się stosować do poniższych wykładni.

Opieraliśmy się na Słowniku Języka Polskiego oraz wykładni Rady Języka Polskiego.

Zasady ogólne

• Uwaga wiodąca 1: piszemy po polsku tak, jak chcemy to usłyszeć (!) od odbiornika. Nie stosujemy skrótów, bo czytający odbiornik najczęściej nie potrafi ich rozwinąć. Dziwnie będzie brzmiało "dojedź do jy słowackiego" albo "skręć w ply Słoneczny". Uwaga: możliwe, że czytający odbiornik będzie sobie radził z popularnymi skrótami, jednak wciąż raczej stosujemy rozwinięcia.
• Uwaga wiodąca 2: jeśli ulica ma nazwę dwuczłonową (Świętego, aleja, rondo, albo po prostu Bohaterów Monte Cassino) to będzie można ją odnaleźć wpisując dowolny wyraz z ogonkiem lub bez (czyli albo wpisując Bohater, albo Monte, albo Cass). Nie ma żadnej potrzeby dziergania "Label2=Mikołaja, Świętego", "Label2=Słoneczny, plac"

1. Używamy pliterek oraz Dużych i małych literek zgodnie z zasadami polskiej ortografii
   • Długa ale nie długa i nie DLUGA
2. Nie piszemy ulica Jakaś. Gdy w nazwie ulicy/drogi występuje inne określenie (aleja, rondo, plac, osiedle, park, skwer, zaułek itd.) i jest to nazwa pospolita, piszemy wtedy pełny wyraz (dlatego że urządzenia z TTS nie umieją poprawnie przeczytać skrótów: pl. al. św. itd) oraz stosujemy się do zasad pisowni: "aleja, rondo, plac, osiedle, trakt" piszemy mała literą, jeżeli wyraz ten jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), natomiast Aleje (i wszystko co jest w liczbie mnogiej) oraz nazwy własne już wielką. Wyrazy wchodzące w skład określenia dotyczącego nazw ulic, placów i parków oraz różnego typu budowli piszemy wielką literą, natomiast spójniki i przyimki wchodzące w skład nazwy piszemy małą literą: Uwaga: Rynek jest swego rodzaju wyjątkiem, zawsze pisanym dużą literą.,
   • rondo ONZ, skwer Lotników itd.
   • aleja Wilanowska i Aleje Ujazdowskie, a nie Aleja Wilanowska, nie Al. Wilanowska, nie a),. Wilanowska
   • osiedle Widok a nie Osiedle Widok i nie os. Widok
   • most Poniatowskiego, pasaż Englerta, ale Pasaż Ursynowski
   • Rynek Główny, Rynek Mickiewicza
3. Gdy patronem ulicy jest człowiek, ulicę nazwać należy tylko jego nazwiskiem (imię, tytuł, stopień i inne takie rzeczy pomijamy). Przydomki i integralne tytuły stosujemy bez ingerencji. Mamy więc:
   • Plater, a nie Emilii Plater
   • Sobieskiego, a nie Jana III Sobieskiego
   • Maczka, a nie Generała Maczka
   • Wyszyńskiego, a nie Kardynała Wyszyńskiego
   • Kraińskiego, a nie Księdza Kraińskiego czy ks. Kraińskiego
   • Księcia Janusza, Królowej Jadwigi, Bolesława Chrobrego, Władysława Warneńczyka, Zbyszka z Bogdańca, Dzidka Warszawiaka itd.
   • Księdza Robaka, Pana Tadeusza, Pana Balcera, Pana Cogito, Profesora Tutki itd.
     Wyjątkowo gdy w danej miejscowości są dwie ulice, które mają patrona o tym samym nazwisku, i nie da się ich inaczej rozróżnić, wtedy w ramach wyjątku dopisujemy imiona lub tytuł do nazw w "nawiasach" trójkątnych: < >:
   1. Gdańsk: <Opata Jacka> Rybińskiego i <Jana> Rybińskiego
   2. Tczew: <generała Henryka> Dąbrowskiego i <Jarosława> Dąbrowskiego (też generał, ale nie wspomina się o tym w nazwie)
   • ale nie w przypadku gdy mamy ulicę oraz np. plac patrona o tym samym nazwisku (Gdańsk: ulica i plac księdza Józefa Zator-Przytockiego, Wrocław: ulica Zygmunta Wróblewskiego i plac gen. Walerego Wróblewskiego).
4. Gdy patronem ulicy jest jakiś święty/błogosławiony/biskup, który jest znany tylko z imienia, należy wtedy dać temu wyraz w nazwie ulicy jak poniżej, tytuł pisząc dużą literą:
   • Świętego Augustyna
   • Świętej Gertrudy
   • Błogosławionego Ładysława z Gielniowa
   • Biskupa Tomasza I
   • uwaga (zmiana 06.2010): forma skrótowa (św., błog) nie jest preferowana ze względu na komunikaty głosowe - TTS nie umie rozróżnić po imieniu, której formy (Świętego/Świętej) powinien użyć
   • uwaga: mimo, że Jan Paweł II został świętym, nie zaznaczamy tego w nazwach
5. Gdy patronem ulicy jest święty/błogosławiony, ale znany zarówno z imienia i nazwiska, wtedy używamy po prostu nazwiska, np:
   • Bosko a nie Świętego Jana Bosko
   • Kolbe albo Kolbego a nie Świętego Maksymiliana Marii Kolbe. W przypadku nazwisk takich jak "Kolbe" poprawną formą nazwy jest "Maksymiliana Kolbe" albo "Kolbego" -- pomijając imię należy stosować tę drugą formę, ale dla celów poprawnego wyszukiwania nazwę "Kolbe" warto wpisać w Label2
6. Gdy patronem ulicy jest rodzeństwo, bracia, siostry, małżeństwo itd, piszemy obie nazwy wielką literą:
   • Braci Polskich a nie braci Polskich
   • Braci Gierymskich a nie braci Gierymskich
   • Rodzeństwa Scholl a nie rodzeństwa Scholl
7. Gdy patronem ulicy jest osoba posiadająca oficjalnie uznany pseudonim wówczas po nazwisku umieszczamy pseudonim w cudzysłowie np. Fieldorfa "Nila", Siedzikówny "Inki", Roweckiego "Grota". Nie stosujemy Fieldorfa ps. "Nil" nawet jeśli uchwała ma taką pisownię.
8. Gdy patronem ulicy jest król/królowa, która ma tylko imię i przydomek / ród, używamy obu wyrazów: Władysława Jagiełły, Bolesława Chrobrego, Władysława Łokietka itd. Gdy ma nazwisko, to tylko nazwisko: Sobieskiego a nie Jana III Sobieskiego, Batorego a nie Stefana Batorego, Leszczyńskiego a nie Stanisława Leszczyńskiego (ale można Jana III albo Stanisława Augusta, jeśli właśnie takie brzmienie bez nazwisk nadano).
9. W przypadku nazwisk dwuczłonowych typu Skłodowskiej-Curie, Herlinga-Grudzińskiego, Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Przerwy-Tetmajera nic nie trzeba kombinować, bo w momencie kompilacji źródeł tymczasowo myślnik jest zamieniany na spację, i wyrazy są traktowane oddzielnie. Docelowo łącznik w nazwach będzie podczas tworzenia spisów traktowany jak spacja automatycznie, dzięki temu będzie można bez problemu znaleźć ulice po wpisaniu dowolnego członu nazwiska, ale wypisane ono będzie z myślnikiem.
   • Podobnie sytuacja ma się w przypadku gdy patron ulicy określany jest dodatkowo nazwą herbu rodowego. Wówczas nazwa herbu umieszczana jest przed nazwiskiem (rozdzielone myślnikiem), z tą różnicą że nie jest ona odmieniana, np. ulica Topór-Zwierzdowskiego, Wieniawa-Długoszowskiego (a nie Wieniawy-Długoszowskiego).
10. Gdy nazwa ulicy jest skrótem np: ONZ, ZHP, POW, wtedy nazywamy ulicę po prostu skrótem (nie stosujemy kropek po literkach), albo jeśli wolimy nazwać ja całą nazwą, wtedy koniecznie trzeba dodać w Label2 skrót bez kropek np:
    • Label=Polskiej Organizacji Wojskowej, Label2=POW
    • Label=Organizacji Wolność i Niepodległość, Label2=OWN
11. Liczebniki:
    1. Liczby w datach należy zapisać używając cyfr (bez kropki, [1]) oraz pominąć końcówkę -go, czyli 3 Maja a nie Trzeciego Maja ani 3-go Maja
    2. Liczby porządkowe w nazwach ulic pisze się bez kropki i bez końcówek: 20 Straconych a nie 20. Straconych ani 20-tu Straconych, warto dodać formę słowną Label2=Dwudziestu Straconych
    3. "pierwszej armii" zapisujemy rzymskimi: "I Armii WP"
    4. o pisowni rocznic czytaj niżej
12. Drogi z numerami opisujemy używając tylko Label (nie ma wymogu ręcznego dorabiania Label2 bez numeru), na przykład
    • Label=~[0x04]8 Białostocka
    • 0x05 dla dwucyfrowych, 0x06 dla trzycyfrowych.

Zalecenia

1. Ulice 1000-lecia, 500-lecia, 25-lecia, XX-lecia zapisujemy w sposób, jaki widnieje na oficjalnych tabliczkach czy mapkach miasta. Warto jednak ułatwić zadanie potencjalnym szukaczom i dodać jako Label2 i Label3 inne możliwe formy zapisu tej nazwy:
   • Jeśli ulica to 1000-lecia, to dodajmy do Label2=Tysiąclecia (i na odwrót).
   • Jeśli ulica to XX-lecia, to dodajemy Label2=Dwudziestolecia, Label3=20-lecia
   • Końcówka 'lecia' w nazwach typu 20-lecia, 50-lecia, 1000-lecia powinna być pisana małą literą, dlatego zalecana nazwa to 1000-lecia a nie 1000-Lecia.
   • Według poradni językowej PWN ([2]): "W złożeniach rzeczownikowych można stosować cyfry arabskie lub rzymskie, przy czym te ostatnie ograniczamy do liczb mniejszych niż 39" Piszemy zatem np:
     • XX-lecia lub 20-lecia
     • XXXIX-lecia lub 39-lecia
     • 40-lecia, a nie: XL-lecia
     • 1100-lecia, a nie: MC-lecia"
2. Jeśli w nazwie ulicy jest wyraz roku np. (Bitwy Warszawskiej 1920 roku) to traktujemy go jako wyraz pospolity i piszemy małą literą, albo stosujemy skrót "r.". To drugie nie jest zalecane ze względu na problemy przy TTS (Text to speach, czyli czytanie przez Garmina nazw ulic). Wyjątki to np:
   • ulica Czterech Pór Roku
3. Ulice z dwoma nazwami. Zdarza się czasami, że ulica ma dwie nazwy które są stosowane jednocześnie, przy czym jedna z nich jest nazwą oficjalną a druga historyczną. W tym przypadku zaleca się stosowanie poniższego schematu:
   • Label=nazwa oficjalna
   • Label2=nazwa historyczna
4. Ulice z wiekszą ilością nazw, różną pisownią, stare nazwy itp. Jeśli ulica ma jednocześnie własną nazwę, a stoją przy niej budynki adresowane np. nazwą osiedla, lub ulica ma kilka wariantów nazw - tę nazwę, do której ma być przypisana adresacja, podajemy w Label3. Label2 możemy użyć do zapisania starej nazwy ulicy (zmienionej uchwałą radnych):
   • Label=nazwa wyświetlana
   • Label2=nazwa stara - pomocne dla tych, którzy nie wiedzą o zmianie nazwy ulicy
   • Label3=nazwa alternatywna - dla adresacji
5. Nazwiska z łącznikiem. Niektóre podwójne nazwiska nie są w rzeczywistości podwójnymi nazwiskami (które piszemy z łącznikiem np. Curie-Skłodowskiej), ale połączeniami bardzo zmienionego imienia/przydomka z nazwiskiem. Poniżej nazwiska które powinniśmy pisać bez łącznika:
   • ulica Frycza Modrzewskiego ([3] http://obcyjezykpolski.strefa.pl/?md=archive&id=109)
   • ulice Sępa Szarzyńskiego (wytłumaczenie jak w przypadku Frycza Modrzewskiego)

Wyjątki

Zasadę nie stosowania imion można złamać, gdy dany zbitek funkcjonuje w lokalnej społeczności jako jeden wyraz, np. Wita Stwosza wymawiana jest przez tambylców jako Witastwosza. Takich wyjątków powinno być jak najmniej.

• Wita Stwosza
• Sue Ryder
• Bronka Czecha (Szklarska Poręba)
• Leonarda da Vinci (???) (występuje we Wrocławiu i Gliwicach, według GUS tylko Vinci jest nazwiskiem)
• Anny German
• Marii Stuart (?)

co bardziej kontrowersyjne:

• Emilii Plater
• Stefana Batorego, Jana III Sobieskiego
• błog. Edyty Stein
• Piotra Skargi
• Karin Stanek
• Jacka Soplicy {?}
• Stanisława Augusta (???)

CDN.

Nazwy niepotrzebne przy szukaniu

Części lub całe nazwy "niewłaściwe" (dojazd do sklepu, kierunek na rozjazdach) które mogą być wypisywanie przez odbiornik, ale nie ma sensu ich wyszukiwać, umieszczamy po jednej spacji w nawiasach klamrowych {}. Jeżeli występuje tekst tylko w nawiasach to nie dajemy spacji.

• Label=Górczewska {stara}
• Label={do Auchan}
• Label={tunel}

Odbiornik nawiasy klamrowe {} najczęściej zamieni na okrągłe ().

UWAGA: Odbiorniki, które potrafią czytać nazwy ulic (TTS) średnio radzą sobie ze skrótami literowo-numerycznymi w takich klamrach, typu {M1} lub {ST1} (czyta: "nawias klamrowy otwierający em jeden nawias klamrowy zamykający" lub ignoruje same nawiasy klamrowe i czyta tylko ich zawartość). Dlatego zamiast "{M1}" piszemy "{Centrum M1}", zamiast "{ST1}" - "{Stacja ST1}" itp.

Jeżeli w danej miejscowości są dwa różne obiekty z różnymi patronami o jednakowych nazwiskach, można dodać imiona w ostrych nawiasach <>:

• Label=

  Kwiatkowskiego

• Label=rondo <Zyndrama> Kwiatkowskiego

W wersji www te dodatki będą uwzględnione, zaś w wersjach nawigacyjnych najczęściej pominięte (co robi i tak źle, czyli po co to? ).

Niepewne

Jeśli nie jest pewny (sprawdzony w terenie) przebieg danej ulicy albo nazwa kawałka lub całości, oznaczamy to znakiem zapytania. Ale żeby wyszukiwanie takiej ulicy zadziałało intuicyjnie, znak powinien się oddzielać od nazwy właściwej, i w dodatku nie musi być sam w sobie wyszukiwany. Łącznie więc stosować powinno się zapis

• Label=Piaskowa {?}

Proszę zwrócić uwagę na odstęp między nazwą a nawiasem. W komentarzu warto dodać, czego dotyczą wątpliwości: przebiegu, nawierzchni, faktu istnienia ulicy w tym miejscu czy innych okoliczności.

Zagranica

Czechy

W Czechach i na Słowacji ulice mają nazwy bez dodatku rodzaju "ul." - takie dodatki występują tylko w przypadku, kiedy to coś nie jest ulicą, ale np. placem (náměstí, nám.) lub aleją (třída, tř.), w takim razie dodatek trzeba zachować również na mapie. Czasami może słowo "uliczka" występować w nazwie, np. "Zlatá ulička", "Kozí ulička", w takim razie trzeba zachować.

Możliwe dodatki i ich skróty:

• náměstí, nám., n. = plac
• třída, tř. = aleja
• nábřeží, nábř. = bulwar
• alej, al. = aleja

Ulice zazwyczaj zawierają tylko nazwisko i wtedy w czeskim stosuje się zaimek dzierżawczy (ulice nazwane na pamięć prezydenta Tomáša Garrigue Masaryka przyjmują nazwę Masarykova), tylko w niektórych przypadkach ulice zawierają imiona - Edvarda Beneše, raczej bez imion, ale nie razi jak są, warto dodać jako nazwę alternatywną.

Potocznie w czeskim ulice często się odmienia i skraca. Np. ulica doktora Edvarda Beneše -> bydlím na Benešovce, na Benešce, Lannova třída - Lannovka (České Budějovice), Václavské náměstí -> Václavák (plac Wacława w Pradze). Takie nazwy jednak nie powinno się wprowadzać do mapy.

• Nazwy można sprawdzać on-line na http://mapy.cz
• Adresy wg miejscowości można sprawdzać na http://aplikace.mvcr.cz/adresa/
• Lista wszystkich ulic we wszystkich miastach w Czechach w XML na stronach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych: http://aplikace.mvcr.cz/adresa/adresy.zip

Litwa

Bez imion, ale dodając "gatve" (ulica).

Niemcy

Na tabliczkach spotyka się nazwy:

• 1) Cośtamstrasse
• 2) Cośtam Strasse
• 3) Imię-Nazwisko-Strasse
• 4) An de[n|m|r] Cośtam

Przypuszczalnie o stosowaniu 1 i 2 przesądzają jakieś reguły gramatyczne ale ich nie znam. Nie wiem czy prawidłowa jest zmiana 3 na Nazwisko-Strasse.

Węgry

W skrócie: "Kádár János utca". Pełne wyjaśnienie od Ervina:

we use "utca" and "út" as well. Utca is for smaller roads, út is something bigger/longer/wider. There are many other types of that,
they are used as well.
There are exceptions, e.g. Octogon is Octogon and not Octogon square. But most of the time these titles are in use.
To avoid ambiguity you should use the full name, including "utca" or whatever the place type is. There are exceptions,
like Octogon or Nyugati (Nyugati is a square and a big railway station - if you say Nyugati everyone would know what you mean).
In certain cases, you can omit the first name (so Kádár utca may be enough), but for very common names (like Kovács in Hungary)
you should use the full name. There are famous persons whose name is held by many streets (e.g. Petőfi): in this case
you can safely omit the first name (Sándor), because this is well known here. But again, if you are unsure, better use the full name,
and do that in the Hungarian form of Lastname Firstname (Kádár János).

Zasady innych organizacji

OSM: znacząco różne, częściowo na bakier z zasadami języka polskiego: http://wiki.openstreetmap.org/wiki/Pl:Znakowanie_dr%C3%B3g_w_Polsce#Nazewnictwo_ulic

Religijne: http://www.kul.pl/art_3460.html

Skróty

Niestety, skracanie było dopuszczone z nadzieją, że będzie je obsługiwał TTS. Ponieważ szanse na to zmniejszyły się do zera, wracamy do zapisów pełnych form (plac, Świętego, itd.)

Sprawdzanie pisowni

czyli co robić w długie zimowe wieczory ;-)

pisownia w całym rejonie

Wszystkie nazwy ulic i dróg z danego UMP-Cośtam są zbierane do jednego pliku, gdzie w miarę łatwo je przejrzeć i znaleźć grubsze błędy (pisownia bez ogonków, dużymi literami, co wyraźniejsze literówki). Pliki są tu. Podobnie jest robiona zbiorcza lista nazw w całej Polsce, ale jest dużo trudniejsza do przeglądania (bo dłuższa - ponad 25 tysięcy linii) i do poprawiania (bo trzeba skakać między katalogami).

pisownia i kompletność spisu ulic w danym mieście

Za wzorzec uznajemy Teryt - bazę jawną i udostępnianą bezpłatnie wszystkim. Pierwszy raz ją obrobiliśmy na wiosnę 2009.

Część miast jest analizowana automatycznie, po każdej kompilacji, a wyniki prezentowane są tutaj. Jeśli chcesz dołączyć swoje miasto, napisz do Alf/red/a. Uwaga w plikach txt są błędy nazywania ulic, a w plikach pnt błędy adresowania punktów POI. Jedne i drugie warto poprawiać.

Jeśli chcesz ręcznie:

• nasze dane są pobrane z GUS-u, z wyszukiwarki
• ściągnięcie odpowiedniego miasta z przetworzonego nieco spisu
  • guzik Download .csv
  • otwórz w Open Office, kodowanie Unicode (UTF-8), rozdzielenie przecinkami
  • zamień (Ctrl+F) "ul." na pusty napis
  • zamień inne skróty z kolumny A na pełne formy (nie trzeba: pl. al.?)
  • pomiń imiona, tytuły i inne niepotrzebne dane z kolumn A i B, a to co istotne (zgodnie z zasadami) przepisz na początek kolumny C (uwaga na niespodzianki, np. "Jana Sobieskiego" i "Stefana Batorego")
  • sprawdź!
  • zaznacz kolumnę C, skopiuj i wklej do notatnika, który już nagra "samo mięsko"
  • posortuj, nagraj (nazwa np. gus-miasto), zamów automatyczne porównywanie.
• porównanie samemu
  • zrób spis ulic danego miasta z cvs'a - bez tabliczek numerów dróg, posortowana:

plik=cvs-miasto
grep ^Label MIASTO.ulice.txt | grep -v \{ | tr '\271\234\237\245\214\217' '\261\266\274\241\246\254' | cut -f 2 -d "=" | sort | uniq > $plik
grep ^~.0x2 $plik | cut -f 2-9 -d " " > $plik-1; grep -v ^~.0x2 $plik >> $plik-1
sort $plik-1 | uniq > $plik
rm $plik-1

• • porównaj